DE1- DE2 (Blauwe Engel)
Vanaf 1953 en 1954 zijn ze gebouwd bij treinen (en meubel) bouwer Allen in Rotterdam.
De DE 1 en 2 ook wel blauwe engel genoemd door het mooie vleugeltje op de “gril” van deze een en twee wagen stellen, het vleugeltje was echter niks meer op minder het bedrijfslogo van de firma Allen.
Het uiterlijk, hoogstwaarschijnlijk gebaseerd op het ontwerp van collega bouwer Werkspoor te Amsterdam, geeft een duidelijk beeld over hoe men dacht over het fenomeen stroomlijn tussen 1930 en 1955.
De treinstellen werden afgeleverd in een in mijn ogen wat vies aandoend “baby blauw” wat ook een rede was om te spreken van een blauwe engel.
Later zijn deze treinstellen rood geverfd, toen het diesel kleurtje van de NS.
Deze treintjes kwam je vaak tegen op trajecten met weinig reizigers en geen elektrificatie, tegenwoordig worden deze lijntjes onrendabel genoemd, terwijl toen niet over gediscusieerd werd want de NS was toen niet zelfstandig en fungeerde als Nuts bedrijf.
Tegenwoordig worden deze lijnen onderhouden door bedrijven als Ariva en Connexion, die daar blijkbaar wel geld aan verdienen.
DE-I 41 van het NSM op zijn eigen standplaats in het spoorweg museum te Utrecht (foto Bas Smits)
De blauwe engel stond bekend als een diesel elektrische trein, dat wil zeggen dat een dieselmotor een soort van aggregaat aandreef die dan op zijn beurt weer de tractie verzorgde.
Nadat de Hoofdwerkplaats Haarlem DE2-treinstel 88 in 1975 met succes had gerenoveerd, volgden in de periode 1977-1981 nog eens 25 Plan X treinstellen DE2. De treinstellen kregen onder andere een nieuw interieur, nieuwe dieselmotoren en werden overgeschilderd in de gele NS-huisstijl. De vernieuwde treinstellen werden vernummerd tot 161-186. Latere wijzigingen werden ook wel aangeduid als Plan Xv.
DE2 in "diesel" rood, foto Nico Spilt
De laatste rijtuigen DE1 en de onverbouwde DE2 zijn in 1985 buiten dienst gesteld. Motorrijtuig 41 is bewaard gebleven en is nu eigendom van het Nederlands Spoorwegmuseum te Utrecht. Het rijtuig is gerestaureerd in rijvaardige staat en in de oorspronkelijke blauwe kleur geschilderd.
Een kop van motorrijtuig 21 heeft eerst enkele jaren aan een muur van de werkplaats Zwolle gehangen; bij de verbouwing aldaar is deze verdwenen. De kop is nu bij de STAR.
In juni 1997 werden ook de "gemoderniseerde" Plan X bij NSR buiten dienst gesteld, op de 171, 178 en 179 na, die tussen Heerlen en Aken bleven rijden. Verder bleven de 162, 164, 168, 170, 180 en 186 rijvaardige reserve tot 1 september 1997. In deze periode moesten de stellen nog regelmatig bijspringen om defecte treinstellen Plan U en DM '90 te vervangen. Half september was het ook voor deze treinstellen afgelopen en gingen ze ter onttakeling naar Zwolle. De 164, 180 en 186 werden echter geconserveerd voor inzet door Oostnet Rail (zie ook hieronder), de rest werd gesloopt.
De in Zuid-Limburg rijdende 171, 178 en 179 werden in 1998 buiten dienst gesteld. De 177, die ook lang in Zuid-Limburg had gereden, was sinds 1992 vervangen door de 171. De 179 werd in 1999 aan de Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij (ZLSM) overgedragen met de 178 als plukstel. Ook de 178 is inmiddels gesloopt.
Tot 2002 heeft Syntus (Oostnet)/Connexxion met de treinstellen 180 en 186 nog de treindienst Almelo – Mariënberg uitgevoerd. De 164 werd gebruikt als onderdelenleverancier. De dienstuitvoering werd na een motorbrand in de 180 echter een behoorlijke chaos; de 186 reed als laatste tot mei 2002 in de reizigersdienst.
De treinstellen 164 en 180 zijn naar de Haarlem IJmuidense Spoorweg Maatschappij (HIJSM) te Haarlem gegaan, die de 164 in het najaar van 2005 doorverkocht aan een firma in Hoogwoud.
Treinstel 186 is nu eigendom van de Stichting Historisch Streekvervoer Achterhoek (HSA) te Winterswijk. Dit is weer teruggebracht in de NS-kleurstelling en anno 2008 het enige rijvaardige DE2-treinstel.
Mijn mening over dit treinstel is (voor wat het waard is) dat we met afschuw keken wanneer we met dit treintje moesten reizen. De aanblik van dit engeltje deed onze maag al draaien, met het vooruitzicht dat door het vele lawaai een normaal gesprek haast niet mogelijk was, alsmede het nuttige van welke vloeistof dan ook.
Hij reed in onze ogen namelijk nogal oncomfortabel (en dan druk ik me zwak uit).
Ik vermoed dan ook dat het woordje “boemel”geheel op het conto van de blauwe engel mag worden geschreven, echter bij het aanschouwen van deze “dame” schiet mijn hart vol jeugd sentiment.